Ես Արատեսի դպրական կենտրոնում

Ողջունում եմ բոլորին, ես Արենն եմ, Արևելյան դպրոցի 5-րդ դասարանի սեբաստացի: Փորձեմ կարճ պատմել իմ եռօրյա ճամբարի արկածների մասին, չնայած, որ դա պատմելու չէ, այլ տեսնելու: Նշեմ, որ ես առաջին անգամ էի եռօրյա ճամբարում, մայրիկս միշտ «վախենում էր» թողնել, դե մայր է, անհանգստանում է, բայց ապրի ընկեր Իվետան, կարողացավ համոզել: Մենք շարժվեցինք Սուրբ Երրորդություն եկեղեցու բակից, ծնողներին հրաժեշտ տվեցինք և գնացինք հանգստանալու: Ճանապարհին այցելեցինք Սմբատաբերդ, ասում են, թե այս բերդը կառուցել է Սյունյաց Սմբատ իշխանը, դրա համար տեղացիները այն անվանում են Սմբատաբերդ:

Շատ գեղեցիկ էր աշունը Վայոց ձորում, շուրջս ֆիլմերից տեսած կախարդական բնություն էր, բայց դա ամենա իսկական հայկական բնությունն է, որը այդքան գրավում է ուրիշին, իսկ մենք շատ անգամ այն սովորական ենք համարում: Հա, իրոք հեքիաթային էր, բա աշնան գույներ՜ը… Մի խոսքով հասանք Արատես, որտեղ գտնվում է «Մխիթար Սեբաստեցի» կրթահամալիրի մասնաճյուղ հանդիսացող Արատեսի դպրական կենտրոնը, որը, կարճ ասած, դպրոց է բնության գրկում: Շատ չմանրանամ ինչ արեցինք, իհարկե անչափ հետաքրքիր անցավ, բայց ես պատմեմ ամենա տպավորիչ պահերը: Խարույկի շուրջը մեր պատմությունները, թոնրի հայկական խորովածը, ավանդական գաթայի պատրաստումը համեմված մեր ոգևորված տրամադրությամբ ապացույցն էր այն բանի, որ սեբաստացին հաշտ է բնության հետ, իրեն լավ է զգում իր Արատեսում, որին պետք է խնամի, մաքուր պահի և պատվով փոխանցի մյուս սեբաստացիներին: Դե երգ ու պարի մասին էլ չխոսեմ, որտեղ մենք, էնտեղ մեր ազգայինը: Հետդարձին մտանք Սելիմի քարավանատուն,  ավանդության համաձայն՝ քուրդ առաջնորդ Սուլեմայի տղան սիրահարված է եղել Գեղարքունյաց աշխարհի գեղեցկուհիներից մեկին և միշտ այցելության է եկել նրան։ Մի անգամ էլ ձմռանը, ճանապարհը դժվարանցանելի է եղել, հազիվ ճանապարհի կեսը անցած, գիշերը վրա է հասել, կորցրել է ճանապարհը ու խեղդվել ձնաբքի մեջ։ Քուրդ առաջնորդը իր տղայի հիշատակին կառուցել է մի իջևանատուն, որ ձմռան բուքերին Եղեգնաձորի լեռնանցքով անցնողներն իջևանեն այնտեղ մինչև եղանակի պարզվելը, ապա շարունակեն ճանապարհը։ Լեռնանցքը կոչվել է Սելիմի լեռնանցք, իսկ 2014 թվականին անվանափոխման արդյունքում կոչվում է Վարդենյաց լեռնանցք։ Հենց այդ տեղում էլ ավել ուշ կառուցվել է այժմյան քարավանատունը: Շատ տպավորիչ շինություն էր:

Այնուհետև մտանք Հայրավանք:  1381-ին՝ Լենկթեմուրի արշավանքի ժամանակ, Հայրավանքի վանահայր Հովհանը Քրիստոսի Խաչափայտի մասունքով խաչի զորությամբ բռնակալի գերեվարած հազարավոր հայերի փոխակերպել է աղավնու և ազատ արձակել։ Այստեղից էլ առաջացել է Հայրավանքի «Մարդաղավնյաց» անունը:

Մի խոսքով լավ կերած, խմած, տպավորված եկա տուն: Դե էլ որ դպրոցում ես կլինեի այսքան Ես, իսկ ուսուցիչներս այդքան իմը: Հավես եռօրյա ճամբար Արատեսում, սեբաստացիներով, ժպիտ առաջացնող հուշերով: Մինչ նոր պատումներ:

Осень в Аратесе

Առաջադրանքներ դպրոցում

1. 45399 թիվը գրի՛ առեք կարգային գումարելիների գումարի տեսքով:
10000×4+1000×5+100×3+10×9+1×9

2. 25 բնական թվին աջից կցագրել 1, իսկ ձախից՝ 2։ Արդյունքից հանել տրված թիվը:
2226

3. Օգտագործելով բաշխական օրնեքը ՝ հաշվե՛ք առավել հարմար եղանակով:

106×58-106×48=1060
106×58=6148
106×48=5088
6148-5088=1060

104×25+104×35+104×40=10400
104×40=4160
104×35=3640
104×25=2600
4160+3640+2600=10400

4. Օգտագործելով բաժանման հատկությունները՝ հաշվե՛ք առավել հարմար եղանակով:

(250+4500):50=95
4500:50+250:50=90+5=95

(490×210):70=10
490:70+210:70=7+3=10

5. Հաշվեք արտահայտության արժեքը կիրառելով բաշխական օրնեքը:

60x(12+38)=3000
60×38+60×12=2280+720=3000

Как ворона на крыше заблудилась

На печную трубу опустилась обыкновенная ворона, такая же, как и все другие вороны в марте: с забрызганным грязью хвостом и взъерошенным загривком. Зима заставила её позабыть о чувстве собственного достоинства, о туалете, и она правдой и неправдой с трудом добывала  хлеб свой насущный.

Кстати, сегодня ей повезло. В клюве она держала большой ломоть хлеба.
Усевшись, она подозрительно осмотрелась: не видно ли поблизости ребятишек?  Потом она оглядела ближайшие заборы, деревья, крыши: там могли оказаться другие вороны.
Но неприятностей, кажется, не предвиделось. Итак, можно закусить!

Ворона положила ломоть на край трубы, наступила на него обеими лапами и принялась долбить. И вот после очередного удара клювом из-под лап выскочил большой ком мякиша и покатился по скату крыши. Хлеб не упал на землю, ещё на полпути он зацепился у ребристого шва, какие соединяют кровельные листы.

Доклевав остатки, ворона решила съесть упавший кусок. Но это оказалось нелёгкой задачей. Крыша была довольно крута. Лапы заскользили по железу, она поехала вниз, тормозя растопыренным хвостом.
Путешествие таким способом ей не понравилось, она взлетела и села на жёлоб. Отсюда ворона попробовала снова достать хлеб. Помогая себе крыльями, она, наконец, добралась до середины ската. Но что такое? Хлеб исчез! Оглянулась назад, посмотрела вверх – крыша пуста!

Вопросы и задания на выявление осознанности чтения:

1) Дать характеристику вороне.
Осторожный и жадный.

2) Выбрать наиболее подходящий тексту заголовок:

«Обыкновенная ворона»;

«Как ворона хлебный мякиш потеряла»;

«Ворона на крыше»;

«Хлеб для вороны»;

«Хлеб исчез!»

3) Ответить на вопросы:
—    Как жилось вороне зимой?
Зима заставила её позабыть о чувстве собственного достоинства, о туалете, и она правдой и неправдой с трудом добывала  хлеб свой насущный.
—    Кого боялась ворона?
Ребятишек и других ворон.
—    Какие неприятности  случились с вороной?
Из-под лап выскочил большой ком мякиша и покатился по скату крыши. Крыша была довольно крута. Помогая себе крыльями, она, наконец, добралась до середины ската. Но что такое? Хлеб исчез! Оглянулась назад, посмотрела вверх – крыша пуста!

1.      Do  Does   Peter live wit h his father?
2.      Do  Does   you learn Spanish?
3.      Do  Does   Andrew and Martin ride their bikes to school?
4.      Do  Does   they play in the garden?
5.      Do  Does   Sandy’s hamster live in a cage?
6.      Do  Does   the cats sit on the wall?
7.      Do  Does   we work in front of the computer?
8.      Do  Does   you play the drums?
9.      Do  Does   Steve wear pullovers?
10.      Do  Does   I clean the bathroom?

վարժ. 16 էջ 60 /լրացրեք on, in, at նախդիրներով  on- օգտագործում ենք շաբաթվա օրերի, ամսաթվերի հետ, in- ամիսների, տարվա եղանակների հետ,  at- ժամերի հետ /

In summer I lived in the country. But in September I came back to Moscow. I went to school in the 1st of September. It was Saturday. I didn’t go to school on Sunday, but on Monday I was in the classroom at 8.30 in the morning.

Կազմեք օրագիր գրելով յուրաքանչյուր օրը ի՞նչ եք անում կամ ի՞նչ եք անելու՝

I go to school from to Friday. But I go boxing on Tuesday, Thursday and Saturdays. This Monday we will go to Arates camp with the school.

Առաջադրանքներ տանը

1. Պետք է 55֊ի և 20֊ի գումարը բաժանել 5֊ի։ Գտեք քանորդը օգտագործելով բաժանման հատկությունը։
1. 55+20=75
2. 75:5=15

2. Պետք է 48֊ի և 25֊ի արտադրյալը բաժանել 12֊ի։ Գտեք քանորդը օգտագործելով բաժանման երկրորդ հատկությունը։
1. 48×25=1200
2. 1200:12=12

3. Ինչպե՞ս կփոխվի քանորդը, եթե բաժանելին բազմապատկվի 2֊ով, իսկ բաժանարարը մնա նույնը։ Պատասխանը հիմնավորեք։
Կմեծանա 2 անգամ:

4. Բաժանարարը նույնը թողնելով ինչպե՞ս պետք է փոխել բաժանելին, որպիսզի քանորդը մեծանա երեք անգամ։ Պատասխանը հիմնավորեք։
Պետք է մեծացնել 3 անգամ:

5. Կարո՞ղ է արդյոք քանորդը հավասար լինել բաժանելիին։
Այո:

6. Մարզադահլիճի մուտքից աջ նստած էին 2 անգամ շատ մարզասերներ, քան մուտքից ձախ։ Ընդմիջումից հետո եկան ևս 57 մարզասեր։ Նրանց ընդհանուր քանակը կազմեց 387 մարզասեր։ Քանի՞ մարզասեր էին նստած ամեն կուղմում ընդմիջումից առաջ։
1. 387-57=330
2. 330:3=110
3. 110×2=220
Պատ.՝աջ կողմում 220 մարզասեր, ձախ կողմում 110 մարզասեր

Առաջադրանքներ դպրոցում

1. 45399 թիվը գրի՛ առեք կարգային գումարելիների գումարի տեսքով:
10000×4+1000×5+100×3+10×9+1×9

2. 25 բնական թվին աջից կցագրել 1, իսկ ձախից՝ 2։ Արդյունքից հանել տրված թիվը:
2226

3. Օգտագործելով բաշխական օրնեքը ՝ հաշվե՛ք առավել հարմար եղանակով:

106×58-106×48=1060
106×58=6148
106×48=5088
6148-5088=1060

104×25+104×35+104×40=10400
104×25=2600
104×35=3640
104×40=4160
2600+3640+4160=10400

4. Օգտագործելով բաժանման հատկությունները՝ հաշվե՛ք առավել հարմար եղանակով:

(250+4500):50=95
250:50=5
4500:50=90
5+90=95

(490×210):70=21
490:70=7
210:70=3
7×3=21

5. Հաշվեք արտահայտության արժեքը կիրառելով բաշխական օրնեքը:

60x(12+38)=3000
60×12+60×38=720+2280=3000

My school

Hello my friend, I’m glad you came to my school. I will tell you about my school today. I love my school because all the teachers there are kind, all the children are friendly. My school is named after Mkhitar Sebastatsi, because our Bangladesh seemed like an island in those years. Since Mkhitar Sebastatsi is Ashot Bleyan, he not only made the Russian school Armenian, but also increased its scale and spread it all over Bangladesh. My favorite place at school is the farm, where there are horses, dogs, and a lavash baking oven, as if it were a separate world. My school has eight branches. We have about forty buses that serve school children. I like all subjects, I try to study well. We sing before class, and the lessons take place in a very warm environment, and after school we stay in school for a long time, we do not want to go home. In short, my school is the best, I look forward to seeing you my friend.

Լուսինը որպես Երկրի արբանյակ: Լուսնի փուլերը

Լուսինը Երկրի շուրջը պտտվող երկնային մարմին է, և այդ պատճա­ռով դրան անվանում են Երկրի բնական արբանյակ: Լուսինն  իր ծավալով մոտ 50 անգամ փոքր է երկրա­գնդից : Երկրից Լուսնի հեռավորությունը մոտ 385000 կմ է: Լուսինը Երկրի շուրջ մեկ լրիվ պտույտ է կատարում 27 օր և 7 ժամում: Ճիշտ նույնքան ժամանակում նա մեկ պտույտ է կատարում նաե իր առանցքի շուրջր: Դա է պատճառր, որ Երկրից Լուսինր միշտ մեզ երեում է միայն մի կողմով:

Լուսինր սեփական լույս չունի: Մենք Լուսինր տեսնում ենք, որովհետե Արեգակի լույսն րնկնում է նրա վրա ե անդրադառնում դեպի մեզ: Երկրի շուրջր պտույտի հետեանքով Լուսնի տեսանելի մասն անրնդհատ փոփոխվում է և մեզ երևում է տարբեր չափերով:

Մոտավորապես մեկ ամսվա ընթացքում Լուսնի տեսանելի մասն աս­տիճանաբար մեծանում է, Լուսնի սկավառակը դառնում է ամբողջովին տեսանելի, այնուհետե սկսում է փոքրանալ: Այդ գործրնթացը պարբերա­բար կրկնվում է: Լուսնի տեսանելի մասերն անվանում են Լուսնի փուլեր: Լուսնի փուլերի հերթագայությունը պատկերված է 3.10 նկարում:

Երբ Լուսինը գտնվում է Արեգակի ու Երկրի միջև, նրա՝ դեպի Երկիր ուղղված մասը չի լուսավորվում, հետեաբար՝ տեսանելի չէ: Դա նորալուսնի փուլն է: Դրանից 1-2 օր հետո Լուսնի սկավառակի աջ կողմում սկսում է հայտնվել և աստիճանաբար մեծանալ Լուսնի բարակ եղջյուրը: Նորալուսնից մեկ շաբաթ անց արդեն երեում է Լուսնի սկավառակի կեսը: Դա կիսալուսնի փուլն է: Մոտավորապես ես մեկ շաբաթ անց Լուսինը երևում է ամբողջովին լուսավորված սկավառակի տեսքով. դա լիալուսնի փուլն է: Դրանից հետո Լուսնի տեսանելի մասն սկսում է աստիճանաբար փոքրա­նալ, և մեկ շաբաթ անց նորից երեում է միայն կեսը, այնուհետե ևս մեկ շա­բաթ անց Լուսինն անհետանում է՝ վերադառնալով իր սկզբնական՝ նորալուսնի փուլին:

Դուք ինքներդ գիշերը նայելով Լուսնի եղջյուրին՝ հեշտությամբ կարող եք որոշել. աճո՞ւմ, թե՞ նվազում է նա: Եթե Լուսինը երեում է ) տեսքով, ա­պա աճման փուլում է, իսկ եթե ունի ( տեսքը, ուրեմն՝ նվազում է:

Քանի որ Լուսինը համեմատաբար մոտ է Երկրին, ուստի բավականա­չափ լավ ուսումնասիրված երկնային մարմինն է: Նույնիսկ սովորական հե­ռադիտակով կարելի է նշմարել Լուսնի մակերևույթի կառուցվածքի որոշ առանձնահատկություններ: Հզոր աստղա­դիտակների և ավտոմատ կայանների օգ­նությամբ կատարված ուսումնասիրու­թյունների շնորհիվ կազմվել է Լուսնի մա­կերևույթի մանրամասն քարտեզը:

Լուսնի մակերևույթը պատված է փո­շու և ժայռաբեկորների խառնուրդով: Լուսնի վրա կան բարձր լեռնաշղթաներ: Առանձնապես շատ են խառնարանները, որոնք առաջացել են երկնա­քարերի հարվածների և հրաբուխների ժայթքումների հետևանքով:

Լուսինը մթնոլորտ չունի, ինչի հետ­ևանքով նրա մակերևույթի վրա ցերեկը ջերմաստիճանը բարձրանում է մինչե 120 ⁰C, իսկ գիշերն իջնում մինչե -160 ⁰C: Թթ­վածնի և ջրի բացակայության հետևան­քով Լուսնի վրա բուսական և կենդանական աշխարհ գոյություն չունի:

Առաջին անգամ մարդը Լուսնի վրա ոտք դրեց 1969 թվականին, երբ «Ապոլոն-11» տիեզերանավի անձնակազմի անդամներ Նեյլ Արմսթրոնգը և էդվին Օլդրինը լուսնախցիկով վայրէջք կատարեցին Լուսնի մակերևույթին:

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Ինչո՞ւ է Լուսինը միշտ դեպի Երկիր ուղղված միայն մի կողմով:
Լուսինը Երկրի շուրջ մեկ լրիվ պտույտ է կատարում 27 օր և 7 ժամում: Ճիշտ նույնքան ժամանակում նա մեկ պտույտ է կատարում նաե իր առանցքի շուրջր: Դա է պատճառր, որ Երկրից Լուսինր միշտ մեզ երեում է միայն մի կողմով:

2. Ինչի՞ հետևանքով են առաջանում Լուսնի փուլերը:
Երբ Լուսինը գտնվում է Արեգակի ու Երկրի միջև, նրա՝ դեպի Երկիր ուղղված մասը չի լուսավորվում, հետեաբար՝ տեսանելի չէ: Դա նորալուսնի փուլն է: Դրանից 1-2 օր հետո Լուսնի սկավառակի աջ կողմում սկսում է հայտնվել և աստիճանաբար մեծանալ Լուսնի բարակ եղջյուրը: Նորալուսնից մեկ շաբաթ անց արդեն երեում է Լուսնի սկավառակի կեսը: Դա կիսալուսնի փուլն է: Մոտավորապես ես մեկ շաբաթ անց Լուսինը երևում է ամբողջովին լուսավորված սկավառակի տեսքով. դա լիալուսնի փուլն է: Դրանից հետո Լուսնի տեսանելի մասն սկսում է աստիճանաբար փոքրա­նալ, և մեկ շաբաթ անց նորից երեում է միայն կեսը, այնուհետե ևս մեկ շա­բաթ անց Լուսինն անհետանում է՝ վերադառնալով իր սկզբնական՝ նորալուսնի փուլին:

3. Ի՞նչ կառուցվածք ունի Լուսնի մակերևույթը:
Լուսնի մակերևույթը պատված է փո­շու և ժայռաբեկորների խառնուրդով: Լուսնի վրա կան բարձր լեռնաշղթաներ: Առանձնապես շատ են խառնարանները, որոնք առաջացել են երկնա­քարերի հարվածների և հրաբուխների ժայթքումների հետևանքով:

4. Ինչո՞ւ Լուսնի վրա կյանք գոյություն չունի:
Լուսինը մթնոլորտ չունի, ինչի հետ­ևանքով նրա մակերևույթի վրա ցերեկը ջերմաստիճանը բարձրանում է մինչե 120 ⁰C, իսկ գիշերն իջնում մինչե -160 ⁰C: Թթ­վածնի և ջրի բացակայության հետևան­քով Լուսնի վրա բուսական և կենդանական աշխարհ գոյություն չունի:

5. Ե՞րբ է մարդը ոտք դրել Լուսնի վրա:
Առաջին անգամ մարդը Լուսնի վրա ոտք դրեց 1969 թվականին, երբ «Ապոլոն-11» տիեզերանավի անձնակազմի անդամներ Նեյլ Արմսթրոնգը և էդվին Օլդրինը լուսնախցիկով վայրէջք կատարեցին Լուսնի մակերևույթին:

6. Գիշերը նայեք Լուսնին: Նրա տեսքից որոշեք, թե մոտակա օրերին իր եղջյուրը կաճի՞, թե՞ կնվազի:
Լավ:

Լրացուցիչ նյութ — հետաքրքիր փաստեր Լուսնի մասին

Հայոց լեզու

69. Ընդգծված բառերի և արտահայտությունների փոխարեն փակագծերում մեկը գրի՛ր:

Որ խոսքը կարճեր, ավելորդ բան չէր ասի: (Կարճ կապեր, երկար չէր)
Պարանը կարճ էր, աշտարակի ծայրին չհասավ: (Կարճ կապեր, երկար չէր)

Գլուխը կախ էր ու սիրտը կոտրված: (Խոնարհ էր, իջեցներ)
Դույլը ջրխորը կախեր թե չէ, թզուկը հայտնվելու է: (Խոնարհ էր, իջեցներ)

Դռան ժանգոտ փակի վրա ինչ-որ թուղթ դրեց ու գնաց: (Կողպեքի, ծածկի)
Եթե պատուհանը փակի, ցուրտ չի լինի: (Կողպեքի, ծածկի)

70. Որոշի՛ր, թե ընդծված բառին տրված հարցերից ո՞րն է համապատասխանում:

Հեռվում երևացին նավեր: (ի՞նչ, ինչե՞ր)
Հեռվում երևացողը նավ էր: (ի՞նչ, ինչե՞ր)

Քաղաքում կային այգիներ: (ի՞նչ, ինչե՞ր)
Դա քաղաքի ամենամեծ այգին էր: (ի՞նչ, ինչե՞ր)

Ինչ ծանոթ ձայն էր: (ի՞նչ, ինչե՞ր)
Դրսից ծանոթ ձայներ էին լսվում: (ի՞նչ, ինչե՞ր)
Եթե բարձր ձայներ, ամպայման կլսեինք: (ինչե՞ր, ի՞նչ աներ)

Ձեր տղան էր եկել: (ո՞վ, ովքե՞ր)
Տղաներ եկան, որ օգնեն: (ո՞վ, ովքե՞ր)

Դա առաջնորդին ծանոթ նետ էր: (ի՞նչ, ինչե՞ր, ի՞նչ աներ)
Տղան փետուրներից սարքել էր նետեր: (ի՞նչ, ինչե՞ր, ի՞նչ աներ)
Որ դիպուկ նետեր, ոսկե խնձորը կգցեր: (ի՞նչ, ինչե՞ր, ի՞նչ աներ)